ASANSÖR BAKIMI
ASANSÖR BAKIMI
Asansör Bakımı
Ülkemizde sık sık duyduğumuz ama pek ses getirmeyen asansör kazaları, aslında asansörlerin insan taşıyan mekanik ve elektronik araçlar arasında son derece önemli bir kullanım trendine sahip araçlar olduğunun unutulduğunu gösteriyor.
Zaman zaman yerel ve ulusal basında yer alan asansör kazaları haberleri her nedense arzu edilen tahkikatlar yapılmadan, doğru dürüst yargıya intikal edip etmediği bile belli olmayan şekilde neticelenmektedir.
Kim bilir? Bunun nedeni belki de, asansörleri direktiflerine göre yapmayan şirketlerden, veya bakımını belli periyodlarda yaptırmaktan kaçınan apartman yöneticilerinin kazaları oldu bittiye getirme çabalarından ya da bilinçsizce hareket eden son kullanıcılardan kaynaklanmaktadır...
Asansörleri ‘canavar’a çevirmeyelim!
Asansörler, dikey yapılaşmanın vazgeçilmez unsurları haline gelen, modern çağın en önemli taşıma araçlarından biridir. Her gün milyonlarca insanın kullandığı asansörler yapılarındaki mekanik ve elektronik aksamları nedeniyle elbette ki çoğu zaman kaza riski taşımaktadırlar.
Bu kazaları önlemenin en önemli yolu da standartlara uygun montaj, bilinçli kullanım ve periyodik bakım ve muayenelerden geçmektedir. Özellikle ülkemizde “imdat” diyen yaşları 20 yılı aşmış eski asansörler hâlâ kullanılmakta ve bu eski asansörlerin revizyonu konusu da sonuca gitmekten uzak bir platformda tartışılmaktadır.
Yapım aşamasındaki hatalar ya da demode aksamların kullanılması, bakımların belli periyodlarla yapılmaması ve son kullanıcılar tarafından yapılan kullanım hataları insan hayatını kolaylaştırması için icat edilmiş bu dikey taşıma araçlarının birer canavara dönüşmesine sebebiyet vermektedir.
Bir an önce önlem alınmalı!..
15 Şubat 2003 tarih ve 25021 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Asansör Yönetmeliği’nin 24. Maddesi’nde belirtilen “her asansörün yılda en az bir kez kontrolünün zorunlu olması” ibaresinin henüz 2003 yılında kanunlaştırılması ve uygulamaya sokulması, teknoloji çağının yaşandığı günümüzde ülkemizdeki durumu gözler önüne sermesi ve konunun üzerinde ne denli ciddi durulması bakımından önem taşımaktadır. Hemen her ay ülkemizin değişik illerinden gelen asansör kazası haberleri; artık başta Sanayi Bakanlığı yetkilileri olmak üzere, asansör üreticileri, montaj ve bakım firmaları ile derneklerin ortak bir konsensüs sağlayarak önemli ve ciddi adımlar atmalarını zorunlu kılmaktadır. Haberimizin devamında yurdumuzda ve dünyada meydana gelen ve basına yansıyan asansör kazalarından örnekler ile bu konuda akademisyenlerin görüşlerini bulacaksınız.
Doç. Dr. C. Erdem İMRAK
İTÜ Makine Fakültesi
Asansör Kazalarından Notlar:
Asansörlerde yaşanan ve insan yaşamıyla ödenen kazaların belli başlıları, ara katta kalan asansörden kurtulamaya çalışırken düşüp ölme veya kabin kat hizasında olmadığı halde kapının açılarak asansör boşluğuna düşülmesi ve nadiren de olsa paraşüt sistemi olmayan asansörlerin düşmesidir.
Kazalardan sonra yapılan keşif ve inceleme sonunda aşağıdaki maddelerin kısmen veya tamamen olmadığı görülür.
Genel tespitlerde, asansör mekanik ve elektrik tesisat projelerinin olmadığı veya mevcut asansörle ilgili olmadığı Işletme Ruhsatı’nın olmadığı, periyodik bakım sözleşmesi olmadığı, varsa bile bakım defteri tutulmadığı, halat bağlama kelepçelerinin uygun şartta olmadığı, halat uçlarının çözülmesine karşı tedbir alınmadığı, tamponların TS standartlarına uygun olmadığı veya hiç bulunmadığı, katlarda ve kabin içinde KULLANMA TALİMATLARI’nın bulunmadığı, kat hizalamalarında problemler bulunduğu, asansör kuyusunun temiz olmadığı, makina dairesinin de temizliğinin yapılmadığı, bazılarında ise kabin içinde ALARM düğmesi ve diyafon sisteminin çalışmadığı, hız regülatörünün ve sınır emniyet kesicisinin mevcut durumu ile çalışmadığı, paraşüt sisteminin olmadığı veya çalışmadığı, ray bağlantılarının uygun olmadığı görülmüştür.
Ayrıca kabin kapı olmayan ve kat kapıları çarpma kapı şeklinde olan asansörlerde ölümcül kazaların meydana geldiği ve genellikle ara katta kalan kabinlerden kurtulmayı çalışma esnasında kazaların olduğu görülmüştür. Bütün bu sayılanlar ve incelemeler sonunda asansörlerin ne Asansör Yönetmeliği, ne de ilgili TSE standartları dikkate alınmadan monte edildiği ve genellikle kazaya karışan asansörleri yapan kişi ve şirketlerin asansör firması kimliğinden uzak oldukları ve konunun uzmanı mühendislerinin bulunmadığı tespit edilir. Bunun dışında pek çok asansörün işletme ruhsatı alınmadan çalıştırıldığı, pek azının periyodik bakım sözleşmesi bulunduğu, bakım sözleşmesi olanların ise bakım defteri ve bakım raporlarının düzenli tutulmadığı, kısacası nasıl bakım yapıldığının belli olmadığı anlaşılıyor. Bir diğer önemli eksik ise yıllık kontrollerin kazaya karışan veya karışmak üzere olan asansörlerde hiç yapılmamış olmasıdır. Bu kazalar nasıl önlenir? Bu sorunun klasik yanıtı eğitim. Ancak kanımca esas yolu bina sahibi ve kullanıcılara gerekli bilgilendirmelerin, tanıtımların ve gerekirse medya ortamı kullanılarak genel bir bilinç kazandırılmasıyla olacaktır.
Kaza habersiz seyahat dileğiyle.
Yrd. Doç. Dr. Zeki KIRAL
Dokuz Eylül Üniversitesi
“Ulaşım araçları günlük hayatımızda sıkça, sürücü veya yolcu olarak kullandığımız araçlardır. Gün içerisinde bazen ulaşım araçlarının karıştığı kazalara tanık oluruz. Bu kazalar göz önündedir ve çoğu zaman medya için haber kaynağı teşkil eder ve sürekli olarak ülke gündemindedir. Asansörler de günlük hayatımızda diğer ulaşım araçları kadar önemli bir yere sahiptirler. Bununla birlikte asansörler ile ilgili yaşanan problemler, öncelikli olarak yerel kullanıcılarını etkilediği için çoğu zaman gündemde değildir. Konu, ancak üzücü sonuçları olan asansör kazaları ile gündemimize taşınır ve tartışılır.
Asansör kazalarının oluşumundaki temel etkenler kullanım ve projelendirme ile ilgili hatalardır. Halihazırda konutlarda ve işyerlerinde kullanılan asansörlerin önemli bir kısmının eski teknolojiye sahip olması, güvenli kullanım bilincinin yeterince oluşmamış olması ve asansörlerin ilgili yönetmeliklerle belirlenmiş şartlarda işletmede tutulamaması, arzu edilmeyen, üzücü asansör kazalarına sebep olmaktadır.
Mevcut konutlardaki eski üretim asansörlerdeki yenileme veya teknolojik iyileştirmeler önemli miktarlarda mali kaynak gerektirmektedir. Üretim ile ilgili problemler, CE belgelendirmesi ile birlikte mümkün olan en düşük seviyelere indirilebilir. Bununla birlikte projelendirme ve uygulama aşamasında da aynı özenin sürekli olarak gösterilmesi gerekmektedir. Güvenli asansör kullanımı bilincini oluşturmak için, öncelikle ilköğretim öğrencilerine yönelik uygulamalı eğitim faaliyetlerini içeren projeler ilgili kurumların katkısı ile geliştirilmelidir. Dilimizde kaza kelimesini içeren çeşitli deyimler mevcuttur.
“Kaza geliyorum demez”, “Görünmez kaza” vb. Birçok mekanik ve elektronik parçadan oluşan elektromekanik bir sistem olan asansörlerde, uygun projelendirme, projelerin sağlıklı uygulanması, işletme süresince gerekli bakım ve onarım çalışmalarının zamanında ve özenli yapılması, toplumda asansör emniyeti ve güvenli kullanım bilincinin yerleştirilmesi, “geliyorum” diyen fakat duyulmayan asansör kazalarının işitilmesini, görünmez olarak nitelendirilenlerinin de aslında öngörülebilir ve önlenebilir olmasını sağlayacaktır.”
Yrd. Doç. Dr. H. Tarık DURU
Kocaeli Üniversitesi
“Asansör sistemleri modern yaşamın vazgeçilmez bir unsurudur. Güvenlik sözkonusu olduğunda da her an canımızı ve malımızı emanet ettiğimiz bir taşıma aracı olarak en az diğer taşıtlar kadar önemli bir taşıma sistemidir.
Asansör güvenliği denildiğinde zincirin ilk halkası asansör sisteminin yerleştirileceği yapının inşaat mühendisliği ve mimari açıdan uygunluğu ve kusursuz bir montaj için oluşturduğu alt yapıdır. Daha sonra sistemi oluşturan elektriksel ve mekanik komponentlerin her birinin norm ve standartlara uyumu ve kusursuz bir montaj gelmektedir. Bu önkoşullar öncelikle bir asansör sisteminin normal şartlarda güvenilir bir sistem olarak devreye alınmasını ve geçerli tüm direktiflerin bu sistem için sağlandığını garanti edecektir.
İşletmeye alınan bir asansör sistemi için ikinci önemli faktör, sistemin tasarlandığı çalışma koşullarında ve doğru olarak kullanılmasıdır. Burada özellikle kuyu ve makine dairesinin rutubet, sıcaklık ve yıpratıcı diğer faktörler açısından asansör sistemi için oluşturduğu ortam önem kazanmaktadır.
İlk kurulum esnasında mükemmel koşullar sağlansa bile işletme sürecinde yukarıdaki faktörlerin değişebileceği unutulmamalıdır. Makine dairesi yağışlı havalarda su alan veya yaz aylarında aşırı sıcaklıklara maruz kalan bir sistemin güvenli çalışmasından bahsetmek olanaksızdır. Güvenlik açısından son ve en önemli husus asansör sisteminin doğru kullanımıdır.
Burada da bir çok diğer konuda olduğu gibi egitim ve kurallara uyma faktörü ön plana çıkmaktadır. Özellikle aşırı yükleme, öngörülenden yüksek trafik yoğunluğu gibi bilinçsiz kullanımın hem komponentlerin erken yaşlanmasına hem de güvenirliğin azalmasına neden olacağı açıktır. Bu açıdan özellikle okullarda öğrencilere yönelik eğitimlerin ve bina yöneticilerine yönelik eğitimin son derece önemli olduğu söylenebilir.
Sonuç olarak bir asansör sisteminin güvenliği açısından projendirme, işletmeye alma,kullanma ve periyodik bakım aşamalarının herbirine en üst düzeyde önem verilmesi, tüm direktiflerin eksiksiz uygulanması ve en önemlisi konu ile ilgili tüm kişi kurum ve kuruluşların yeterli bir eğitim sürecinden geçirilerek bilinçlendirilmesi gereklidir.”
EMO-MMO İZMİR ŞUBESİ’NİN HAZIRLADIĞI “HUKİKİ SORUMLULUKLAR
BİNA SORUMLUSUNUN YÜKÜMLÜLÜKLERİ NELERDİR?” ÇALIŞMASI
BİNA SORUMLUSU (7.Bölüm 22.Madde)Bina sorumlusu, asansörün, bu Yönetmelik kurallarına uygun olarak güvenli bir şekilde çalışmasını sağlamak amaci ile ayda bir defa düzenli bakımını ve onarımını bu Yönetmelikte tarif edilen asansör firmasına veya yetkili servisine yaptirmaktan ve kullanıcıların can ve mal güvenliğinin tam olarak sağlanması amacı ile gerek kullanım hatalarından, gerekse harici müdahalelerden meydana gelebilecek olan tehlikelerin önlenmesi için yapının bağlı bulunduğu belediye veya valilik tarafından ilk kontrolünü asansörün işletmeye açılmasından iki yıl sonra, daha sonraki kontrollerini de her yıl yaptırmaktan sorumludur.
YILLIK KONTROL l7.Bölüm 24. Madde)
Yapının bağlı bulunduğu Belediyelerce veya Belediye hudutları dışındaki yapılar için valiliklerce yılda en az bir kere her asansörün kontrolü yapılacaktır. Ancak kadrosunda yeterli teknik eleman bulunmayan belediyeler veya valilikler yıllık kontrol işini, dışarıdan elektrik ve/veya makina mühendisine yaptırabilecektir. Bu mühendis emniyet ve işletme yönünden tesisin işletilmesine engel bulunmadığını belirten ve sorumluluğunu taşıyan bir rapor verecektir.
Bu rapor 3 nüsha olacak, Belediyede veya Valilikte, bakımcı firmada ve kullanıcıda kalacaktır. Bu raporun tanzim ettirilmesinin takibinden asansörün bulunduğu binanın yöneticisi ve bakımını yapan firma müştereken sorumludur.
Yukarıda belirtildiği gibi, kadrosunda yeterli teknik elemanı bulunmayan Belediyeniz, Yıllık Kontrol işini TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası ve Makina Mühendisleri Odası Izmir şubeleri'ne vermiştir. Anılan Odaların görevlendirdiği elektrik ve makina mühendislerince, yönetmelik hükümleri çerçevesinde asansörünüzün yıllık kontrolü yapılarak bir rapor düzenlenmiş ve asansörde bulunan eksik ve hataların durumuna göre kırmızı, mavi ve yeşil etiketten birisi asansöre yapıştırılmıştır.
Düzenlenen raporda belirtilen (varsa) eksik ve hataların can güvenliğiniz açısından bir an önce giderilebilmesi için, raporun fotokopisi bakımcı firmanıza iletilmelidir. Asansörün işletilmesine engel bulunmadığını bildiren raporun düzenlettirilmesinden yönetici ve bakımcı firma sorumludur.
“ASANSÖRDE BAKIM ŞARTLARI NELERDİR?”
BAKIM 17.8ölüm 23. Madde1
Bu Yönetmelik kapsamındaki asansörün kûllanılması esnasında, temel sağlık ve emniyet gereklerinin devamlılığını teminen sürekli kontrol altında tutulabilmesi için;
a) Bina sorumlusu ile bir asansör firması veya onun yetkili servisi arasında garanti müddetince geçerli aylık bakım ve servis hizmetleri anlaşması yapılması zorunludur. Ayrıca, asansör firması arızaya müdahale zamanını söz konusu anlaşma metninde belirtmelidir.
b) Anlaşma yapılan firma, asansörü imal eden asansör firması veya onun yetkili servisi olabileceği gibi, bir başka asansör firması veya onun yetkili servisi olabilir. Ancak, garanti süresince aylık bakım ve servis hizmetleri için anlaşmaya bağlanan firma muhakkak asansörü imal eden asansör firması veya onun yetkili servisi olmalıdır.
c) Aylık bakım ve servis hizmeti verilen asansörde, orijinal yedek parça kullanılır.
d) Asansörü imal eden firma, yaptığı her tip ve özellikteki asansörün orijinal yedek parçalarını 10 yıl süreyle stokta bulundurmak ve kendisince imal edilen asansöre aylık bakım ve servis hizmeti veren bir başka asansör firması veya onun yetkili servisinin veya bina sorumlusunun bu konudaki talebini, acilen ve normal piyasa koşullarında mutlaka karşılamak zorundadır.
Avrupa Komisyonu’nca tavsiye olarak sunulan
95/216/EC direktifinde yer alan 10 güvenlik kuralı:
95/216/EC direktifinde yer alan 10 güvenlik kuralı:
1- Kabin içinde kapı bulunmayan kabinlerin kapılı hale getirilmesi veya benzeri güvenlik şartlarını sağlayıcı tedbirler alınmalı ve buna uygun bir sinyalizasyon sistemi bulunmalı.
2- Askı halatları düzenli kontrol edilmeli ve aşınmış halatlar vakit geçirilmeden değiştirilmelidir.
3- Kabinin her katta durma seviye ayarları düzgün olmalı, giriş-çıkışlarda ayak takılması gibi durumların oluşması engellenmeli, engelli ve yaşlıların kolay geçişleri sağlanmalıdır.
4- Kabin ve katlarda çağrı ve kumanda buton takımlarının engelliler tarafından da kolaylıkla kullanılabilir halde tasarımlanmalı ve monte edilmelidir.
5- Kabin otomatik iç kapısında giriş-çıkış esnasında sıkışmayı önleyici elektriksel tertibat bulunmalıdır.
6- Asansörün mevcut paraşüt sistemi standardın öngördüğü beyan hızına uygun olarak seçilmeli ve yüksek hızlarda (0,6 m/sn üstü) yavaşlamalı fren tertibatı kullanılmalıdır.
7- Kabin içinden dışarı ile iletişim sağlayacak interkom (çift yönlü haberleşme tertibatı) kurulmalıdır.
8- Asbestli fren balataları kullanılmamalıdır. Bunlar insan sağlığı için tehlikeli olup pek çok sektörde yasaklanmıştır.
9- Kabinin yukarı yönde kontrolsüz hareketini engelleyecek tedbirler alınmalıdır.
10- Kabinde elektrik kesintisi sırasında kullanılmak üzere acil bir aydınlatma sistemi bulunmalıdır.
Asansörlerde karşılaşılan
kaza tipleri nelerdir?
kaza tipleri nelerdir?
1- Kabin katta yokken kat kapısının açılması sonucu oluşan kazalar.
2- Kapısız kabinlerde, kabin hareket halendi iken kabin ve kuyu duvarı arasında sıkışmalar sonucu oluşan kazalar.
3- Asansörün frenlerinin devre dışı kalması, fren balatalarının aşınması, fren tahrik kasnağı irtibatının kesilmiş olması, tahrik gücünün yetersizliği, kumand sistemi arızalarından kaynaklanan nedenlerle kontrolsüz aşağı ya da yukarı yönde hareket ile kazalara neden olması.
4- Ara katlarda kabin içindeki mahsur kalan kişilerin kurtarma yönergelerine uyulmadan bilinçsiz bir şekilde kabinden çıkmaya-çıkarılmaya çalışılmaları sonucu oluşan kazalar.
5- Bir yangın ve deprem anında asansörde mahsur kalınması sonucu oluşan kazalar.
6- Kabinin kat seviyesinde bulunmaması nedeniyle asansöre giriş-çıkışta oluşan kazalar.
7- Otomatik kapılı asansörlerde kapının giriş-çıkış sırasında kullanıcıları sıkıştırması ile oluşan kazalar.
8- Kabin içine konan yüklerin dengeli konumlandırılmamış olması ve seyir halinde bu yüklerin kayması sonucu oluşabilecek kazalar
